6 december 2023

Lunchbijeenkomst Nijmegen Business bij Why Not Nijmegen

Het is zinvol om het begrip innovatie te plaatsen in de tijd en de context waarin het functioneert. Vanaf het begin van de 20ste eeuw wordt innovatie vooral nagestreefd door bedrijven die hun concurrentiekracht willen verbeteren. Samenwerking tussen bedrijven om innovaties te realiseren is niet de regel en inzichten uit Research and Development (R&D) worden doorgaans zorgvuldig afgeschermd. In de loop van de jaren zeventig en tachtig wordt innovatie steeds meer verbonden met clusters van bedrijven en sectoren. De triple helix wordt geïntroduceerd: bedrijfsleven, overheid en kennisinstellingen werken samen aan innovatie. Het begrip sociale innovatie doet opgeld; het realiseren van maatschappelijke doelen door de succesvolle introductie en toepassing van nieuwe praktijken, processen en diensten is belangrijk. Het realiseren van concurrentiekracht, nu van clusters en regio’s, is dominant. In de loop van de 21ste eeuw verschijnt een ander perspectief op innovatie: waarde-creatie in brede zin.

Iets heel nieuws uitvinden

Voor Lex is innoveren iets nieuws uitvinden. ANAC telt in Nederland tien wasstraten, in België vier. Voordelig tanken kan bij de vier benzinestations van ANAC en voor self storage mogelijkheden kun je er ook al terecht. Met 270 medewerkers loopt alles gesmeerd. “Wat ik wil, is autowassen op Champions League-niveau. Daarom ben ik altijd op zoek naar nieuwe dingen en heb ik een hekel aan nabouwen”, aldus Lex. “Anderen bouwen ons na. Denk dan aan het overdekte gratis stofzuigen van je auto na het wassen.”

Sociale innovatie

Ruud is Innovatiemakelaar en helpt ondernemers in de maakindustrie met innoveren. “Het gaat bijvoorbeeld om ondernemers die veel met onderwijs of hun klanten samenwerken om op die manier sneller te kunnen innoveren. Het Regionaal Centrum voor Technologie (RCT) Gelderland organiseert geregeld experttafels. Zo gaat een ontwikkelaar van transportbanden met een gebruiker ervan aan tafel om tot een verdere efficiëntieslag te komen.”

Bescherming van innovatie

Walter is advocaat intellectueel eigendomsrecht (IE) bij Wildenberg. Als specialist in het auteursrecht, het merkenrecht en het handelsnaamrecht is hij iedere dag met innovatie bezig. “Innovatie is prachtig, de betekenis van het woord is volgens de Van Dale ‘invoering van iets nieuws’. Alles wat we om ons heen zien is het resultaat van innovatie, een proces van wetenschap, de hersenspinsels van geniale en creatieve geesten die tot nieuwe ideeën zijn gekomen. Innovatie leidt daarom altijd tot verbetering. Zélfs als innovatie an sich “mislukt”, dan is immers ook kennis opgedaan over wat niet werkt”. Als IE-advocaat staat Walter cliënten bij in het gehele innovatieproces. Aan het begin van het proces houdt dat onder andere in: het maken van goede afspraken bij een samenwerking tussen partijen en het signaleren en, waar mogelijk, vastleggen van de intellectuele eigendomsrechten en bedrijfsgeheimen. Ook komt het geregeld voor dat inbreuk wordt gemaakt op intellectuele eigendomsrechten. In dat geval gaat de ene onderneming er met de innovatie van de andere onderneming vandoor. “Producten die worden nagemaakt, teksten die worden gekopieerd, broncode die wordt overgenomen en foto’s, afbeeldingen en tekeningen die plots op de website van de concurrent staan. Het zijn allemaal voorbeelden van situaties waartegen juridisch kan worden opgetreden”, zegt Walter.

Paradox: ‘kant-en-klaar-maatwerk’

Guus is allround ICT-dienstverlener. “We zorgen ervoor dat binnen een onderneming alles op ICT-vlak goed blijft draaien. Het gaat dan om de infrastructuur, werkplekken en communicatie. Digitale veiligheid is essentieel en daar hebben we een uniek model voor gemaakt.” Zo heeft ICT&CO op basis van het Nationaal Cyber Security Centrum een innovatie op Digitale Veiligheid gemaakt. Zij richten zich hiermee als speelveld op de driehoek mens, organisatie en techniek. “Er komen momenteel volop innovaties op de markt die op technologisch vlak niet alleen voor digitale veiligheid zorgen, maar die ook op functioneel vlak in te zetten zijn. Denk Artificial Intelligence oplossingen zoals Microsoft Copilot, Chat GPT of de update in de zoekmachine Google: Search Generative Experience (SGE) . Dat zijn kant-en-klaar-oplossingen waarmee wij klanten helpen volgende stappen te maken op hun Digitale Transitie.

Technische innovaties

Als octrooigemachtigde beschermt Petri innovaties, met name die op technisch vlak. Met een biologische achtergrond houdt ze zich vooral bezig met octrooien op het gebied van groentezaadveredeling. “Is er een probleem, dan ontstaat er vanzelf innovatie, want je wil van dat probleem af en naar een oplossing toe. Diensten zijn over het algemeen niet te octrooieren. Voor diensten kun je bijvoorbeeld wel een merknaam beschermen. Een octrooi is een tijdelijk (tot maximaal 20 jaar) monopolie op een innovatie en geldend voor een bepaald land, zoals Nederland of regio, zoals Europa. Dat tijdelijke monopolie wordt afgegeven in ruil voor het openbaar maken van de omschrijving van je uitvinding na anderhalf jaar. Daarop kunnen anderen verder innoveren.”

Kennisdeling voor brancheversterking

Binnen de IT wordt veel met elkaar gedeeld, vertelt Guus. “Het gaat dan om meer generieke zaken. Binnenkort gaan wij bij een concullega kijken hoe die bepaalde processen heeft ingericht. Wij willen ons continue blijven verbeteren. Ook dat brengt innovatie: hoe past een ander dezelfde producten toe? Het gaat dan niet zozeer om technologische innovatie, maar om procesmatige.” Kruisbestuiving dus, vaak om de totale branche te versterken, al dan niet in de regio. ANAC kun je gerust een pionier noemen. De relatief kleine branche is substantieel gegroeid: vroeger waste men de auto voor de deur, nu is de wasstraat gemeengoed. Om zijn voorsprong te behouden, moet Lex blijven investeren: “Wat vandaag te gek is, is morgen normaal en overmorgen saai.” Lex heeft een octrooi op zijn carrousel. “Delen is mooi, maar waar houdt het op? Bovendien kun je wel rondkijken en namaken, maar als je daar zelf geen visie bij hebt, gaat het niet werken. Visie zonder actie is dagdromen, actie zonder visie een nachtmerrie.”

Octrooien en licenties

Guus vraagt wat een octrooi daadwerkelijk beschermt. Petri: “Dat anderen je idee niet namaken, zoals bijvoorbeeld de was-carrousel van ANAC. Gebeurt dat toch, dan kun je met een octrooi naar de rechter. Met een octrooi kun je licenties verlenen en daarmee anderen toestemming geven om je uitvinding toe te passen. Dan wordt het een verdienmodel.” Ook investeerders willen vaak een octrooi zien. Waarom investeren bij A als ook B er met de nieuwe techniek vandoor kan gaan?

“Inderdaad” beaamt Walter. “Een veelvoorkomende misvatting is echter dat tegen inbreuk op ‘het idee’ alleen kan worden opgetreden als men een octrooi (patent) heeft. Dat is zonde want op die manier kunnen copycats gewoon hun gang blijven gaan. Het auteursrecht biedt in veel gevallen al behoorlijk wat bescherming, en dat zelfs zonder formele registratieprocedure zoals bij een octrooi wel het geval is. Het auteursrecht ontstaat namelijk vanzelf, puur door het maken van het werk. Het kan van toepassing zijn op tal van soorten werken zoals het uiterlijk ontwerp van een voorwerp maar ook op afbeeldingen, foto’s, teksten, broncode, databases, films, bouwtekeningen, kunst en muziek. Als inbreuk op innovatie plaatsvindt, zou dus de eerste reactie moeten zijn: ‘hier kunnen we niets mee want we hebben geen octrooi’. In veel gevallen zijn er op basis van het auteursrecht wel degelijk mogelijkheden.”

Overheid moet de-risken

Ruud: “Innoveren brengt risico’s met zich mee en dat wil niet iedereen. De overheid moet daarom helpen de-risken. Ondernemers doen ontzettend veel, maar er blijft een deel over waarbij de overheid aan de basis staat van innovatie.” Dat beaamt Guus: “Vanuit overheidswege is er bijvoorbeeld de Network and Information Security Directive (NIS2) richtlijn. Deze nieuwe Europese cybersecurity wetgeving gaat eind 2024 in Nederland gelden en is vastgesteld door de Europese Unie. Het doel: de cyberbeveiliging en weerbaarheid van essentiële diensten in EU-lidstaten verbeteren.”

Minister van Digitale Zaken?

De overheid volgt in dit geval de ontwikkelingen. Gek genoeg hebben we nog geen Minister van Digitale Zaken. Ruud vertelt dat RCT Gelderland deelneemt aan een Europese samenwerking voor het digitaliseren van maakbedrijven. “Ook al bestaat er geen Minister van Digitale Zaken, er wordt heel veel geïnvesteerd.” Digitalisering / robotisering is samen met duurzaamheid (Green Deal) de belangrijkste pijler onder de huidige strategie van de Europese Unie. Als onderdeel van het ‘Digital Europe Program’ komt er een netwerk van regionale European Digital Innovation Hubs (EDIH): one-stop shops die bedrijven en organisaties uit de publieke sector ondersteunen om het hoofd te bieden aan digitale uitdagingen en om concurrerender te worden.

Inventie of innovatie?

“Octrooien aanvragen en verleend krijgen is een ding, dat doen we bij Arnold & Siedsma al 103 jaar, maar om van een idee vervolgens een succesvol commercieel product te maken, is een tweede”, aldus Petri. Dat brengt ons op de overweging of een nieuwe toepassing succesvol moet zijn om als innovatie te worden beschouwd. Technologie op zich is zelden voldoende voor innovatie. Technologische toepassingen moeten ingebed worden in een maatschappelijke of organisatorische context. Voor een meer duurzaam energiegebruik bijvoorbeeld, is gedragsverandering een belangrijke voorwaarde.

Een ander terugkerend punt van discussie is of het bij innovatie altijd moet gaan om de toepassing van volstrekt nieuwe kennis en ideeën. Wanneer organisaties die willen innoveren zich grotendeels baseren op kennis en ideeën die eerder elders zijn ontwikkeld en toegepast, is er vanuit het perspectief van die organisaties nog steeds sprake van innovatie. Of is het dan beter om van succesvolle disseminatie of opschaling te spreken?

Hoe dan ook: waar verschillende werelden elkaar ontmoeten, ontstaan nieuwe ideeën. En ook al stond deze lunchsessie in het teken van innoveren en de blik op de toekomst, Lex benadrukt: “Je historie, daar moet je óók trots op zijn!”

Deze lunchbijeenkomst vond plaats bij Why Not Nijmegen.

Nijmegen BusinessInnovatie